Το πλάτος του χρόνου (Ένα σύμπαν γεμάτο με άπειρα ποδήλατα)

 

Η θεωρία της αιώνιας επιστροφής προϋποθέτει ένα σύμπαν αναλλοίωτο κι ένα χρόνο άπειρο, στη διάρκεια του οποίου η ύλη εξαντλεί τις συνδυαστικές της δυνατότητες και επαναλαμβάνει επ' αόριστον όλες τις εκδηλώσεις της.

Όμως, όπως γνωρίζουμε σήμερα, το σύμπαν δεν είναι αμετάβλητο και διαστέλλεται συνεχώς. Ξεκίνησε από μια πρωταρχική κατάσταση ασύλληπτης συγκέντρωσης της ύλης - ενέργειας και, βαθμηδόν, γίνεται όλο και λιγότερο πυκνό, όλο και περισσότερο ψυχρό. Μπορεί να συνεχίσει να διαστέλλεται αιωνίως, να αραιώνει και να ψύχεται όλο και περισσότερο, σε μια ατελείωτη αγωνία. Σ' αυτή την περίπτωση, ο χρόνος θα ήταν μεν άπειρος, έστω προς μία κατεύθυνση, αλλά όχι κυκλικός.

Όπως και να 'χει, δεν μπορούμε να σκεφτόμαστε, όπως ο Νίτσε, πως στη διάρκεια αμέτρητων αιώνων τα άτομα θα επαναλάβουν τον απίθανο συνδυασμό που οδήγησε στην ύπαρξή μας, γιατί πολύ πριν θα έχουν σβήσει τα άστρα και το σύμπαν δεν θα είναι πια σε θέση να φιλοξενήσει τη ζωή.

Ωστόσο, αυτή την αέναη επανάληψη που ο χρόνος δεν είναι ικανός να μας δώσει, ίσως μας την προσφέρει ο χώρος - και χωρίς χρονοτριβή.

Σήμερα, πολλοί κοσμολόγοι θεωρούν ότι το σύμπαν είναι άπειρο και ομογενές. Αν ήταν έτσι, θα περιείχε μια άπειρη ποσότητα ύλης η οποία θα ήταν πανομοιότυπη με αυτήν που υπάρχει στον πλανήτη μας, και, επιπλέον, θα διεπόταν κι από τους ίδιους νόμους.

Αν το σύμπαν αλλάζει διαρκώς νόμους και βασικά συστατικά, θα μπορεί να μας προμηθεύει μια απειρία διαφορετικών  πραγμάτων. Αν όμως απαρτίζεται ολόκληρο από τα ίδια στοιχεία και υπόκειται στους ίδιους φυσικούς νόμους, μπορεί μεν να παρουσιάζεται ποικιλόμορφο στα μάτια του μικροσκοπικού ανθρώπινου παρατηρητή, αλλά, αν το δεις σφαιρικά, είναι, για να το πω με μια έκφραση που τη χρησιμοποιούν συχνά οι επιστήμονες, όσο ομογενές είναι κι ένα μπισκότο.

Επομένως, όσο μέγας κι αν είναι ο αριθμός των διαφορετικών ουράνιων πλασμάτων, δεν μπορεί παρά να έχει κι ένα όριο, κι ας θεωρούμε "διαφορετικά" αυτά που διαφέρουν έστω και κατά ένα μόνο άτομο. Αν, παραδείγματος χάριν, θα μπορούσε να υπάρξουν ουράνια σώματα όλο και μεγαλύτερα, χωρίς κανένα όριο, δεν θα μπορούσαμε να μιλάμε για κοσμική ομοιογένεια.

Όταν θα έχει εξαντληθεί ο μέγιστος δυνατός αριθμός ουράνιων σωμάτων, τα επόμενα θα είναι πανομοιότυπα με μερικά από τα προηγούμενα: αν το σύμπαν είναι όντως άπειρο και ομογενές, κάθε ουράνιο σώμα έχει άπειρα ακριβή αντίγραφα. Κι αν επεκτείνουμε τον συλλογισμό ως προς όλα τα δυνατά πλανητικά συστήματα, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι πρέπει να υπάρχουν άπειρα ηλιακά συστήματα πανομοιότυπα με το δικό μας και άπειροι πλανήτες όπως η Γη.

Όσο απειροστή κι αν είναι η πιθανότητα εμφάνισης ανθρώπινης ζωής σε έναν πλανήτη τύπου Γη, δεν παύει, αφού υπάρχουν άπειροι τέτοιοι πλανήτες, η εν λόγω πιθανότητα να έχει πραγματοποιηθεί άπειρες φορές, οπότε θα υπάρχουν άπειροι άνθρωποι. Κι όσο μέγας κι αν είναι ο αριθμός των παραμέτρων που καθορίζουν ένα άτομο, δεν παύει ο εν λόγω αριθμός να είναι πεπερασμένος, εξαιτίας του οποίου, μόλις θα εξαντλείται ο αριθμός των δυνατών ατομικοτήτων, αυτές θα επαναλαμβάνονται επ' άπειρον.

Εν κατακλείδι, κάθε άνθρωπος, ζώο ή πράγμα, συμβατό με τη σύσταση και τους νόμους του σύμπαντος, όχι μόνο υπάρχει πραγματικά, αλλά και άπειρες φορές.

Θα μπορούσε να σκεφτεί κανείς ότι δεν είναι σωστό αυτό, ότι δεν επαναλαμβάνονται επ' άπειρον όλοι οι τύποι. Μπορεί, για παράδειγμα, να υπάρχουν άπειροι πλανήτες όπως η Γη και άπειρα δέντρα, αλλά όχι και άπειροι άνθρωποι ή άπειροι ποδηλάτες ή άπειρα ποδήλατα ή άπειρα σπουργίτια. Αυτό, όμως, είναι μαθηματικώς παράλογο. Είναι σαν να λες ότι, αν ρίξουμε τα ζάρια άπειρες φορές, καθένας από τους πιθανούς συνδυασμούς θα βγει μόνο μία φορά ή, έστω, λίγες φορές.

Οι συνδυασμοί όλων των πιθανών δομών μορίων και δυνάμεων είναι μεγίστου αριθμού, αλλά, μπροστά στο άπειρο, φαίνονται σαν απλές ζαριές. Αν το σύμπαν είναι άπειρο και ομογενές, τα ίδια ζάρια θα πρέπει να έχουν ριχτεί (και να ρίχνονται ανά πάσα στιγμή) άπειρες φορές, οπότε κάθε δυνατός συνδυασμός, όσο απίθανος κι αν είναι, δεν μπορεί παρά να επαναλαμβάνεται επ' άπειρον.

Η παλιά φιλοσοφική κοινοτοπία: "Ό,τι είναι , είναι δυνατόν", σ' ένα σύμπαν άπειρο και ομογενές ισχύει και αντιστρόφως: "Ό,τι είναι δυνατόν, είναι". Κι ό,τι είναι, είναι άπειρες φορές.

Αυτή τη στιγμή, όλα τα γεγονότα που είναι συμβατά με την παρούσα φάση εξέλιξης του σύμπαντος, συμβαίνουν με όλες τις παραλλαγές τους και με όλες τους τις φάσεις. Αυτή τη στιγμή, ό,τι έχεις πράξει, ό,τι πρόκειται να πράξεις και ό,τι θα μπορούσες να πράξεις, πραγματοποιείται από άπειρα αντίγραφά σου. Αυτή τη στιγμή συμμετέχεις σε άπειρα brevets, ανεβαίνεις σε άπειρους Μπάρους και σε άπειρες Furkapasses. Αυτή τη στιγμή γεννιέσαι και πεθαίνεις άπειρες φορές, με όλους τους δυνατούς τρόπους.

Αυτή τη στιγμή άπειροι ποδηλάτες πανομοιότυποι με σένα ταξιδεύουν με άπειρα ποδήλατα πανομοιότυπα με το δικό σου. Άπειροι αναγνώστες πανομοιότυποι με σένα διαβάζουν αυτό το κείμενο και άπειροι αναγνώστες πανομοιότυποι με σένα μένουν σαν κεραυνοβολημένοι, χωρίς να καταφέρουν να το τελειώσουν.

Μπορούμε, επομένως, να αντιστρέψουμε τη σχετικιστική αντίληψη που θεωρεί τον χρόνο διάσταση του χώρου, και να δούμε στον χώρο το πλάτος του χρόνου, την τεράστια εγκάρσια επέκτασή του.

Αν το σύμπαν είναι άπειρο και ομογενές, ο ποταμός του χρόνου, που το σημερινό του μήκος είναι μόλις δεκαπέντε τρισεκατομμύρια χρόνια, έχει άπειρο πλάτος: κάθε στιγμή περιλαμβάνει, πλασμένη από επαναλήψεις δίχως τέλος, την ίδια της την αιωνιότητα.